Tiên Đoán Tai Biến Mạch Máu Não (Phương Pháp ABCD²)

BS. Trần Mạnh Ngô

Cơn thiếu máu não tức thời (Transient Ischemic Attack, TIA), là một hình thức tai biến mạch máu não bất chợt. Thường thì triệu chứng xuất hiện từ 10 tới 15 phút đầu, có thể kéo dài trong 24 giờ đầu. Nói một cách khác, TIA hiện biến rất nhanh. Khi bị TIA cục máu bầm xuất hiện trong một động mạch não, máu không phân phối được tới não. Những triệu chứng của TIA cũng na ná giống triệu chứng tai biến mạch máu não, như cảm thấy yếu hay tê nửa thân mình, tự nhiên thấy đầu óc lẫn lộn, không nói được, không nhìn thấy được (một bên mắt hay cả hai mắt), cơ thể mất thăng bằng và cử động không được điều hòa. TIA thường tới trước tai biến mạch máu não cho nên cần biết sớm, cần tìm hiểu gấp và điều trị TIA kịp thời, để phòng ngừa tai biến mạch máu não.

Hai tường trình đăng trong báo Lancet số 370 trang 1432-1442, 2007, và báo Lancet Neurol, 6: 953-960, 2007, cho biết nếu sớm chẩn định và điều trị TIA có thể ngừa tai biến mạch máu não lên tơí 80% trong vòng 90 ngày. Và trong vòng 24-48 giờ khi bị TIA, bệnh nhân cần phải nhập viện (báo Ann Neurol 60: 310-313, 2006).

Hiện có 3 phương pháp giúp tiên đoán tai biến mạch máu não, nhưng phương pháp ABCD2 có vẻ là khá hơn cả.
Tiên đoán tai biến mạch máu não tính theo điểm: Age (tuổi tác): Nếu bệnh nhân tuổi từ 60 hay trên 60 coi là bị 1 điểm.Blood pressure (huyết áp): Huyết áp tâm thu 140 mm thủy ngân hay trên 140 hoặc huyết áo tâm trương 90 hay trên 90 mm thủy ngân, thì bị thêm 1 điểm.

Triệu Chứng: bệnh nhân bị yếu nửa người do tiểu sử bệnh lý cho biết bệnh nhân bị yếu nửa người hay do bệnh nhân than phiền bị yếu nửa người. Bệnh nhân có thể bị yếu nửa bên mặt, một bên cánh tay hay một bên chân. Nếu bị thì tính thêm 2 điểm.Nếu nói ngọng ngọeo hay không thể nói được hoặc vừa nói ngọng ngoẹo vừa không nói được (mà không bị yếu nửa người, không bị yếu nửa mặt mặt, không bị yếu một chân hay một tay) thì cộng thêm 1 điểm.

Thời gian: Nếu thơì gian bị TIA quá 60 phút thêm 2 điểm, thơì gian bị TIA từ 10 tới 59 phút thêm 1 điểm

.Tiểu Đường: Nếu bệnh nhân đang bị tiểu đường thì cộng thêm 1 điểm.Tổng cộng tất cả mọi điểm cho thấy: * Nếu bệnh nhân có 6 tới 7 điểm: Bệnh nhân bị nguy cơ tai biến mạch máu não: 8.1%* Nếu bệnh nhân có 4 tới 5 điểm: Bệnh nhân bị nguy cơ tai biến mạch máu não: 4.1%* Nếu bệnh nhân có 0 tới 3 điểm: Bệnh nhân bị nguy cơ tai biến mạch máu não: 1.0%
(Tham khảo: Johnston SC et all: Lancet, 369: 283-292, 2007)

Trong một tài liệu của Trung Tâm Tai Biến Mạch Máu Não thuộc Đại Học Y Khoa Irvine, California, tóm tắt những triệu chứng TIA dựa theo tài liệu của www.americanheart. org/presenter. jhtml?identifier =4781

Những triệu chứng của TIA (có thể coi TIA như “tiền” tai biến mạch máu não, stroke), xẩy ra trong thời gian rất ngắn, trong vòng 10 tơí 15 phút (và theo định nghĩa của TIA thì trong thơì gian dưới 24 giờ).

Bệnh nhân có thể bị một trong những triệu chứng như sau:

Bất thình lình bị tê hay yếu một bên mặt, một bên tay hay một bên chân.

Bất thình lình bị chứng lẫn, không nói được, mỉm cười miệng méo, nghe không hiểu.

Bất thình lình một bên mắt hay cả 2 mắt không nhìn thấy.

Bất thình lình thấy không đi được, chóng mặt, mất thăng bằng hay không thể cử động điều hòa.

Hoặc, bất thình lình bị nhức đầu kinh khủng, không biết nguyên nhân vì sao.

Nếu bất thình lình bị một trong những triệu chứng kể trên thì bệnh nhân phải gọi 911 và vào nhà thương cấp cứu ngay.